L'atge d'aur
Da Djé Balèti
Ieu, palhàsso, au darrier Carneval, just après d’aver cremat Chicastras, mi siáu fach un viatge en lo temps passat, ma cora dii passat, parli dau temps que Berta avia meme pas encara augut l’idea de filar. Ai l’envuèia de vi cuntar aquel’istòria s’avètz un moment, va ben ? Alora mandi !
En aquèu temps, lu umans avian una maniera de viure ben diferenta de la nòstra. Ja per començar, li avia pas de confins, pas meme l’idea d’un chícol d’antena dau duel Herrou/Ciotti. La tèrra èra nuda coma una joveneta que si banha e li gens dau Lazaret faían de viradas coma lu passerons migraturs. Cora començava de faire frei en damont, calavan e cora faía tròp caud en riba de mar, e ben montavan, cora la potina arribava, èran au bòn luèc e parier per li figas, li favetas, la blea, l’alhèt, la ferígola, lu cee, etc… Avian una relacion d’amistança amb la natura, ren d’esplotacion, just li estelas per si guidar. Aquèu temps benedit èra just avant l’atge d’aur, coma si ditz. Es acò que vi vòli cuntar. Un jorn, Berta, qu’èra joveneta en aquèu temps, es revenguda d’una passejada amb’a breti de fruchas mai estranhi li uni que li autri, au format jamai vist encara e a la color de la pèu. Tot lo pichin pòble dau Lazaret èra nec.
Berta, sensa ren dire a pauvat li fruchas, n’en a gardat una en man, l’a gangaçat, e, miracle, la frucha s’es mesa da cantar un rítomo ipnòtico, coma fan li cigalas. "Chi, chi, chi..." Èra coma se la frucha avia un espirit dintre. Alora coma se lo "Chi, chi, chi..." avia parlat a la banda, cadun n’en a pilhat una e a començat de pataiar de que faire amb’ela. Un l’a talhat en doi e s’es fach doi concas. Un autre b’una lònga qu’avia una badòla s’es fach doi gròs culhers, amb quauqui pichoni, an inventat lo tortairèu, lu gòtos, l’escumador, la pinhata (lo petador), meme lo cachimbau. M’una autra, mi demandatz pas coma, an inventat lo promier "sessotoy" de l’istòria.
Un baudo mai gaubiós que lu autres a pilhat lo temps e s’es fach un instrument a quatre còrdas qu’a batejat "Espina" e a començat da n’en jugar. Amb’una que semblava una massua, una frema qu’avia pilhat lo temps de pantaiar, a talhat lu doi estremitats e a bofat dintre. Alora una sonoritat estraordinari es sortit de l’estec. Ambé l’espina e la marenca (aquela que faía la votz dei cigalas) an començat de faire una bòna música. Acò a creat una vocacion generala, cadun a redoblat d’esfòrçs per trasformar li fruchas en instruments. Es com’acò qu’es naissuda la mandòlina, lo luth, la mandòla, la quitara etc…
Que bèla fèsta si son fach ! Cau imatginar la jòia, coma se siguèsse Calèna. Denant d’acò, venguèt totjorn a mau de trasportar l’aiga, de manjar sensa plat, de portar lu liumes, la vivenda etc... amb aquela frucha, la vida devenguèt pratica. Alora Palhàsso que si cargava en aqueu temps dei cauvas sacradi n’en a pilhat una, aquela que semblava au còrs de Berta.(m’an dich qu’en aquela època, Berta èra ben facha...)
E per onorar e imortalisar la Berta e la sieua descuberta, Palhàsso a mes la cauva la mai importanta de la vida dintr'aquela frucha "l’aiga" e d'aquela maniera, a inventat la bachorla sacrada en cogordon que San Ròc, San Jaume, e lu pelegrins de Compostella l'an encara ancuèi.
Un òme, qu’avia tot ben regarjat despí la debuta a demandat : "coma si sòna aquela frucha " ? Tota la banda s’es virada devers Berta e sabi pas dont l’a sortit mas s’es gratada la tèsta e a dich d’una votz savanta : " aquela frucha ven dau « cucurbitacé », aquèu mòt francés ven dau nissart « cuol cuol bícol basta ». (la frucha que ditz de cambiar li praticas sesualas. Cau dire que Berta èra un pauc porcassiera en aquèu temps)
Alora, continua Berta : "mi pensi qu’aquela frucha qu’a una sensualitat naturala deu aver un nom feminin e masculin, la cogorda per lo feminin qu’es una tèsta vueia e lo cogordon qu’es lo pichon de la dea cogorda e qu’a la testa vueia tamben, mas, cau jamai oblidar qu’aver una testa vueia es lo milhor mejan de l’emplir de bèli cauvas !" Tota la banda a fach una picada de mans de l’autre monde e an adoptat lu noms "cogorda e cogordon" e es com’aco que l’atge d’aur a poscut començar !
Que bèla vida si son fach mentre milanta d'annadas. Lo monde èra devengut un paradís, li èra ren qu’a revenir cad'an au luèc dont lu cogordons naissan e de faire de nau amb aquelu qu’èran romputs, d’inventar d’inovacions e de viatjar de damont en davau per viure totjorn en la bòna sason. Podèm dire que jugavan dau monde lo mai qu’es possible de lo faire.
Fins au jorn dont un brave baudo, pas pèjor ò milhor qu’un autre, s’es dechidat de n’en plantar un. Lo baudo a deugut s'arrestar de viatjar, laissar lu autres montar e calar. A augut caud tot l’estiu pi frei a asperar que li fruchas sigon alestidi. Fin finala, un jorn, lu gents an començat da venir li demandar de cogordas en èu perque venia a mau d’anar li cercar au luèc dont lu cogordons naissan. Lo baudo es devengut una personnalitat, e víto arribava lo temps de defendre la sieu tèrra. A deugut inventar d’engrais per n’en faire mai e mai, d’armas per si defendre dei enemics que volian lo raubar e de barris per marcar lo sieu territòri. Pi, en la mema draia, a inventat l’argent per vendre e crompar lu cogordons. Lu confins per deseparar aquèu qu’an de cogordas e lu autres. Son víto arribadi finda li guèrras, pi a finit per faire tot en plastic e a oblidar la cogorda…
Alora, l’Istòria e la civilisacion an poscut commençar e l’atge d’aur s’acabar. Fin finala, au jorn d’ancuèi, ieu Palhàsso, milanta d’annadas après, paradossalament, per pantaiar, fau coma lo baudo qu’a acabat l’atge d’aur, n’en planti en lo mieu jardin per mi faire d’ombra e de cogordas. Mi renembri aquèu temps benedit cora Berta èra joveneta e que l’uman n’avia pas de confins. Pi, pilhi la puada coma ditz la canson e monti au festin dei cogordons per mi remembrar lo temps d'avant la civilisacion.
